Harita Bilgisi

 

Harita, Plan, Kroki

 

Dünya üzerindeki bir yerin kuşbakışı görünümü, kroki, plan ya da harita olarak düzleme aktarılır.

 

Harita : Dünya'nın bütününün ya da bir bölümünün kuşbakışı görünümünün belli bir oranda küçültülerek düzleme aktarılmış şekline harita denir.

Bir çizimin harita özelliği taşıyabilmesi için;

 

- Kuşbakışı görünüme göre çizilmesi,

- Arazi üzerindeki uzunlukların belli bir oranda küçültülmesi gerekir.

 

UYARI : Kuşbakışı görünüm temel alınarak yapılan çizimlerin harita özelliği taşıyabilmesi için küçültme oranının (ölçek) bulunması gerekir.

 

Plan : Bir yerin kuşbakışı görünümünün belli bir oranda küçültülerek düzleme aktarılmasıdır. Plan bir tür büyük ölçekli haritadır.

 

Kroki : Bir yerin kuşbakışı görünümünün ölçeksiz olarak düzleme aktarılmasıdır.

 

Haritalarda Bozulmalar

 

Dünya'nın küreselliği harita çizimini güçleştirmektedir. Dünya'nın tümü ya da bir bölümü düzleme aktarırken şekillerde, alanlarda, uzunluk ve açılarda bozulmalar olur. Bu nedenle küresel yüzeyi düzleme aktarmak için çeşitli çizim yöntemleri geliştirilmiştir.

Özellikle yeryüzü şekillerini gösteren haritalar tam olarak gerçeği yansıtmazlar. Engebesi fazla, geniş alanların gösterildiği haritalarda hata payı artar. Az engebeli, küçük alanların gösteriminde hata payı azalır.

 

UYARI : Dünya'nın küreselliği harita çizimini zorlaştırır.

 

- Engebeli ve geniş alanların gösterildiği haritalarda bozulmalar fazladır.

- Engebesiz ve küçük alanların gösterildiği haritalarda bozulmalar azdır.

 

Projeksiyon

 

Dünya'nın küreselliği nedeniyle, haritalarda ortaya çıkan hataları en aza indirmek için çeşitli yöntemler kullanılır. Bunun için yerkürenin paralel ve meridyen ağının belirli kurallara göre düz bir kağıda geçirilmesi gerekir. Bu sisteme projeksiyon denir.

 

Projeksiyon Sistemleri

 

- Alan Koruyan Projeksiyon

 

Alan koruyan projeksiyon ile çizilen haritalarda, şekil, açı ve uzunluk oranları bozulur. Ancak, paralel daireleri ile meridyenler arasındaki alanlar bozulmadan, orantılı olarak düzleme geçirilir. Böylece gerçek alan korunmuş olur.

 

- Açı Koruyan Projeksiyon

 

Açı koruyan projeksiyon ile çizilen haritalarda, meridyenler ile paraleller arasındaki 90°’lik açık iler kara ve denizlerin şekilleri korunur. Ancak, bunların alanları bozulur. Bu tip haritalarda kutup bölgelerine doğru gidildikçe, kara ve denizlerin alanı büyür.

 

- Uzunluk Koruyan Projeksiyon

 

Uzunluk koruyan projeksiyon ile çizilen haritalarda, merkezden çevreye doğru tüm yönlerdeki uzunlukların oranı korunur. Açı ve alan korunmaz.

 

 

Harita Çizimi

 

Bir bölgenin haritası çizilirken öncelikle;

 

- Bölgenin enlem ve boylamının,

- Haritanın kullanım amacının,

- Haritanın küçültme oranının belirlenmesi gerekir.

 

Harita yapımında kullanılacak çizim yöntemi, küçültme oranı ve harita işaretleri ise haritanın kullanım amacına göre belirlenir.

 

Harita Elemanları

 

Tüm haritalarda bulunması gereken 5 temel eleman vardır. Bunlar, enlem-boylam, ölçek, harita anahtarı (lejant), başlık ve çerçevedir.

 

Enlem-boylam : Haritası yapılacak alanın öncelikle enlem ve boylamları belirlenir. Çünkü haritanın ölçeği, bu alanın genişliğine ve kullanım amacına göre belirlenir.

 

Ölçek : Haritanın kullanım amacına göre belirlenmelidir.

 

Harita Anahtarı (Lejant) : Haritada kullanılan özel işaretlerin ne anlama geldiğini gösteren bölümdür. Her haritanın kullanım amacına göre farklı işaretler kullanılır.

 

Başlık : Haritanın kullanım amacını belirtmeli, haritayı tanıtmaya yeterli, açık ve kısa olmalıdır.

 

Çerçeve : Tüm haritalarda, haritası yapılacak alanı sınırlayan bir iç çerçeve ve diğer harita elemanlarını sınırlayan dış çerçeve çizilmelidir.

 

Harita Ölçeği

 

Harita üzerinde belli iki nokta arasındaki uzunluğun, yeryüzündeki aynı noktalar arasındaki uzunluğa oranıdır.

Diğer bir deyişle, gerçek uzunlukları harita üzerine aktarırken kullanılan küçültme oranıdır.

Örneğin : Boğaz Köprüsü'nün gerçekte 1074 m olan iki ayağı arası uzaklık, ölçeği bilinmeyen bir haritada yaklaşık 0.5 cm gösterilmiştir. Haritanın ölçeğini bulmak için harita üzerindeki uzunluğu gerçek uzunluğa oranlarız.

Buna göre haritanın ölçeği yaklaşık 1/200.000'dir.

 

Ölçek = Harita Üzerindeki Uzunluk / Arazi Üzerindeki Uzunluk (Gerçek Uzunluk)

 

Kesir Ölçek

 

Haritalardaki küçültme oranını basit kesirle ifade eden ölçek türüdür.

 

1 / 25.000 , 1 / 500.000, 1 / 1.000.000 birer kesir ölçektir.

 

Kesir ölçekte, pay ile paydanın birimleri aynıdır. Uzunluk birimi olarak santimetre (cm) kullanılır.

 

Örneğin : 1 / 1.000.000 ölçeğinde, arazi üzerindeki 1.000.000 cm (10 km)'lik uzunluk harita üzerinde 1 cm gösterilmiştir.

 

Çizgi (grafik) Ölçek

 

Haritalardaki küçültme oranını çizgi grafiği üzerinde gösteren ölçek türüdür.

Kesir ölçeğe göre düzenlenir ve santimetre (cm)'nin üstündeki tüm uzunluk birimleri kullanılır.

 

Kesir Ölçeği Çizgi Ölçeğe Çevirme

 

Kesir ölçeği, çizgi ölçeğe çevirirken önce 1 cm'nin kaç km'yi gösterdiği bulunur.

 

Örnek : 1 / 2.500.000 ölçeğinde 1 cm 25km'yi gösterdiğine göre çizgi ölçekte de 1 cm 25 km'yi göstermelidir.

Bir doğru parçası çizilerek eşit aralıklara bölünür. Üzerine, 1 cm 25 km'yi gösterecek şekilde değerler yazılır.

Sıfırın sol tarafındaki aralık 25 km'den daha kısa uzunlukların ölçülmesine yarayacak biçimde bölümlenir.

 

Çizgi Ölçeği Kesir Ölçeğe Çevirme

 

Çizgi ölçeği kesir ölçeğe çevirirken önce ölçeğin uzunluğunun, toplam kaç km'yi gösterdiği bulunur. 1 cm'nin kaç km'yi gösterdiğini bulmak için orantı kurulur.

 

Örneğin : Çizgi ölçeğin uzunluğu 5 cm'dir.

 

5 cm 20 km gösterdiğine göre

1 cm x km'yi gösterir.

----------------------------------------

x = 20 / 5 = 4 km

 

Bulunan değer cm'ye çevrilir.

 

Buna göre kesir ölçek 1 / 400.000'dir.

 

UYARI : Çizgi ölçeği kesir ölçeğe çevirirken, grafiğin sonundaki uzunluk birimine dikkat etmemiz gerekir.

 

Harita Türleri

 

Harita yaşamın her alanında yardımcı araçlar olarak kullanılır.

Bir kentin imar planının çıkarılması, karayolu, demiryolu ya da köprü yapımı için en uygun yerin belirlenmesi, arkeoloji, coğrafya gibi birçok alanda araştırma yapılması sırasında haritalardan yararlanılır. Haritalar konularına ve ölçeklerine göre ikiye ayrılır.

 

Konularına Göre Haritalar

 

Konularına göre haritalar, kullanım amaçlarına göre genel haritalar ve özel haritalar olarak ikiye ayrılır.

 

Genel Haritalar

 

Toplumun geniş kesimi tarafından kullanılabilen haritalardır.

 

- Topoğrafya Haritaları

 

İzohips (eş yükselti) eğrisi yöntemi ile yapılır. Araziyi ölçekleri oranında ayrıntıları ile gösterirler. Ölçekleri 1 / 20.000 ile 1 / 500.000 arasında değişir. 1 / 20.000'den büyük ölçekli olanlar kadastro işlerinde ve askeri amaçlarla kullanılır. Bu haritalardan ölçek, uzunluk alan ve eğim hesaplamada yararlanılır.

 

- Fiziki Haritalar

 

Fiziki haritalar, yeryüzünün kabartı ve çukurluklarını gösteren orta ya da büyük ölçekli haritalardır.

Fiziki haritalar hazırlanırken eş yükselti ve eş derinlik eğrileri geniş aralıklarla geçirilir. Bu aralıklar çeşitli renklerle boyanır. Yükseltiler genellikle yeşil, sarı ve kahverenginin çeşitli tonları ile, derinlikler ise açıktan koyuya mavi rengin tonları ile gösterilir.

 

- Siyasi ve İdari Haritalar

 

Yeryüzünde veya bir kıtada bulunan ülkeleri, bir ülkenin idari bölünüşünü, yerleşim merkezlerini gösteren haritalardır. Bu haritalardan uzunluk ve alan bulmada yararlanılır. Ancak yer şekilleri hakkında bilgi edinilemez.

 

- Duvar ve Atlas Haritaları

 

Eğitim ve öğretim amacına yönelik haritalardır. Ölçekleri 1 / 1.100.000'dan daha küçüktür. Dünya'nın tümünü, kıtaları veya ülkeleri gösterirler.

 

Özel Haritalar

 

Belirli bir konu için hazırlanmış haritalardır. Bu haritalardan bazıları şunlardır:

 

- Araziden Yararlanma Haritaları

 

Bir bölgede arazinin nasıl kullanıldığını gösteren haritalardır. Bu haritalar yardımıyla ekili-dikili alanların, çayır ve mera alanlarının, orman alanlarının, bölünüşü ile kayalık, bataklık gibi kullanılmayan alanlar hakkında bilgi edinilir. Tarımın türü ve tarım ürünleri de bu haritalarda gösterilir.

 

- Ekonomi Haritaları

 

Dünya'nın bütününün ya da bir bölümünün ekonomik özelliklerini gösteren haritalardır. Bu haritalar yardımıyla endüstri kuruluşlarının türü, sayısı, dağılışı, çalışanların sayısı hakkında bilgi edinilir.

 

- Hidrografya Haritaları

 

Bir bölgenin su potansiyeli (akarsular, göller, yeraltı suları, kaynaklar) hakkında bilgi veren haritalardır. Bu haritalar yardımıyla akarsuların drenaj tipi, akım miktarı, kanallar, göl sularının özellikleri, yeraltı sularının türü, kaynakların türü sayısı ve verimlilik derecesi hakkında bilgi edinilir.

 

- İzoterm Haritaları

 

Bir bölgede, eş sıcaklıktaki noktaları birleştiren eğriye izoterm denir.

İzotermler yardımıyla çizilen izoterm haritalarından, bir bölgedeki sıcaklık dağılışı hakkında bilgi edinilir.

Sıcaklık dağılışını daha iyi gösterebilmek için, bu haritalar sıcaklık basamaklarına uygun olarak renklendirilir. Sıcak yerler için kırmızının tonları soğuk yerler için mavinin tonları kullanılır.

 

- Jeomorfoloji Haritaları

 

Bir bölgedeki şekillenme süreci yani iç ve dış güçlerin etkisiyle oluşan yer şekilleri hakkında bilgi veren haritalardır.

Bu haritalarda faylar, yamaçlar, vadi türleri, birikinti konileri, sekiler, ovalar ve daha bir çok yer şekli taranarak gösterilir. Yer şekillerinin kolay ayırt edilmesi amacıyla bu haritalar renklendirilir.

 

- Nüfus Haritaları

 

Dünya'nın bütününde ya da bir bölümündeki nüfusun dağılışı ve özellikleri hakkında bilgi veren haritalardır. Bu haritalarda nüfus dağılışı noktalama ile gösterilir. Nüfus yoğunluğu haritaları ise renklendirilir.

 

- Toprak Haritaları

 

Bir bölgenin toprak özellikleri ve dağılışları hakkında bilgi veren haritalardır. Bu haritalardan, yetiştirilecek ürünlerin belirlenmesi, buna bağlı olarak topraklardan daha iyi verim alınabilmesi gibi bir çok konuda yararlanılır.

 

Ölçeklerine Göre Haritalar

 

- Büyük Ölçekli Haritalar

 

Ölçekleri 1 / 200.000'e kadar olan bu haritalarda :

 

• Küçültme oranı azdır.
• Ayrıntı fazladır.
• Birim düzlemde gösterilen gerçek alan küçüktür.
• Eşyükselti eğrileri arasındaki yükselti farkı azdır.

Planlar ve topoğrafya haritaları bu gruba girer.

 

- Orta Ölçekli Haritalar

 

Ölçekleri 1 / 200.000 ile 1 / 1.000.000 arasında olan haritalardır.

 

Ayrıntılar, büyük ölçekli haritalar göre daha azdır.

 

- Küçük Ölçekli Haritalar

 

Ölçekleri 1 / 1.000.000'dan daha küçük olan haritalarda;

 

• Ayrıntı en azdır.
• Küçültme oranı en fazladır.
• Birim düzlemde gösterilen gerçek alan büyüktür.
• Eşyükselti eğrileri arasındaki farkı fazladır.

Duvar ve atlas haritaları bu gruba girer.

 

Haritalarda Yer şekillerinin Gösterilmesi

 

Haritalarda Kullanılan Çizim Yöntemleri

 

Yeryüzü şekillerini harita üzerine aktarmak için kullanılan yöntemler;

 

- Kabartma Yöntemi

 

Kabartma yöntemi ile yapılan haritalarda, yükseltiler belli oranda küçültülür.

Yer şekilleri kabartılarak gösterilir.

 

- Gölgelendirme Yöntemi

 

Gölgelendirme yönteminde, Güneş ışınlarının yer şekilleri üzerine 45 derece açı ile geldiği kabul edilerek arazi yapısı gösterilir. Bu yöntemde gölgelerin açık veya koyu oluşu arazinin eğimi hakkında bilgi verir.

Gölgelerin koyulaştığı yerlerde eğim azalır. Yer şekilleri ayrıntılı bir şekilde gösterilemediği için günümüzde yardımcı bir yöntem olarak kullanılır.

 

- Tarama Yöntemi

 

Tarama yöntemi ile yapılan haritalarda, yer şekilleri kısa, kalın, sık ya da ince, uzun, seyrek çizgilerle taranmış olarak gösterilir.

Eğim arttıkça taramaların boyları kısalır, sıklaşır ve kalınlığı artar. Eğimin az olduğu yerlerde ise taramalar uzar, seyrekleşir ve incelir. Taramanın yapılmadığı yerler ise düzlükleri göstermektedir.

Tarama yöntemi ile harita yapımının zor olması, yükselti, eğim bulma gibi hesaplamaların yapılamaması gibi nedenlerden dolayı bu yöntem günümüzde kullanılmamaktadır.

 

- Renklendirme Yöntemi

 

Eşyükselti eğrileriyle birlikte kullanılan bu yöntemde yükselti ve derinlik basamakları renklerle gösterilir. Fiziki haritalarda yükseltiler genellikle, yeşil, sarı ve kahverenginin çeşitli tonları, derinlikler ise açıktan koyuya mavi rengin tonları ile gösterilir.

 

UYARI : Fiziki haritalarda kullanılan renkler, yer şekillerini göstermez. Yükselti ve derinlik basamaklarını göstermek için kullanılır.

 

- İzohips (Eş yükselti) Eğrisi Yöntemi

 

Bu yöntemle yapılan haritalarda yer şekilleri izohipsler yardımıyla gösterilir.

 

İzohips (Eş yükselti) Eğrisi

 

Deniz seviyesinden aynı yükseklikteki noktaları birleştiren eğriye eş yükselti (izohips) eğrisi, aynı derinlikteki noktaları birleştiren eğriye eş derinlik (izobath) eğrisi denir.

 

İzohips Aralığı (Eş Aralık)

 

İzohipsler haritaların ölçeğine uygun olarak belirlenen yükselti aralıkları ile çizilir. Bu aralığa izohips aralığı ya da eş aralık denir.

 

İzohipslerin Özellikleri

 

• İzohipsler iç içe kapalı eğrilerdir.
• Her izohips, kendisinden daha yüksek izohipslerin çevresini dolaşır.
• Dik yamaçlarda izohipsler sık geçer
• Eğimin azaldığı yerlerde izohipsler seyrek geçer
• Doruk nokta ya da üçgen ile gösterilir.
• Çevresine göre çukurda kalan yerler yani çanaklar, içe doğru çizilen oklarla gösterilir.

 

UYARI : Kıyı çizgisinden 0 m eğrisi geçer. Her eğri, kendisinden daha yüksek izohipslerin çevresini dolaşır. İzohipslerin sıklaştığı yerlerde eğim artar.

 

Haritalarda Yer şekillerinin Gösterilmesi

 

Yer şekillerinin gösteriminde en çok kullanılan yöntem izohips yöntemidir.

İzohips yöntemi ile yapılan haritalarda izohipslerin uzanışına göre, tepe, sırt, boyun, yamaç, vadi, delta gibi yer şekillerini harita üstünde tanımlamak mümkündür.

 

Tepe : Bir doruk noktası ve onu çevreleyen yamaçlardan oluşmaktadır.

 

Sırt : İki akarsu vadisini birbirinden ayıran ve birbirine ters yönde eğimli yüzeyleri birleştiren yeryüzü şeklidir. Sırtların üzeri düz olabileceği gibi keskin de olabilir.

 

Boyun : Birbirine ters yönde açılmış iki akarsu vadisinin en yüksek, iki doruk arasındaki alanın en alçak yerine boyun denir. Buralara bel ya da geçit de denir.

 

Yamaç : Yeryüzündeki eğimli yüzeylerdir.

 

Vadi : Akarsuyun açtığı, sürekli inişi bulunan, uzun, doğal oluktur.

 

Delta : Akarsuyun taşıdığı maddeleri denize ya da göle ulaştığı yerde biriktirmesi ile oluşan yeryüzü şeklidir.

 

UYARI : İzohipslerin "V" şeklini aldığı yerlerde, açık taraf akarsu akış yönünü gösterir. Akarsuların delta oluşturdukları yerlerde, izohipsler deniz veya göl yüzeyine doğru çıkıntı yapar.

İzohipsin "V" şeklini aldığı yerlerde yükselti "V" nin açık ucuna doğru artıyorsa sırt, sivri ucuna doğru artıyorsa vadi vardır.

Boyun olabilmesi için, karşılıklı iki tepe arasında, birbirine ters yönde uzanan iki akarsu vadisinin bulunması gerekir.

 

Profil Çıkartma

 

Topoğrafya yüzeyinin düşey düzlemde yaptığı ara kesite topoğrafik profil denir.

Haritalarda yeryüzü kuşbakışı olarak görüldüğü için profil, yer şekillerinin yandan görünüşü hakkında bilgi verir.

Profil eş yükselti eğrisi yöntemi ile yapılan haritalardan yararlanarak çizilir.

 

Harita Hesaplamaları

 

Gerçek Uzunluğu Hesaplama

 

Gerçek uzunluk, diğer bir deyişle arazi üzerindeki uzunluk,

 

Gerçek Uzunluk = Ölçek (Payda) * Harita Uzunluğu

 

formülü ile ya da doğru orantı kurularak hesaplanır.

 

Örnek : 1 / 850.000 ölçekli bir haritada A - B kentleri arası 8 cm ölçülmüştür. Buna göre iki kent arasındaki kuş uçuşu uzaklık kaç km'dir?

 

Orantıyla Çözüm :

 

Ölçeğe göre, arazi üzerindeki 850.000 cm haritada 1 cm gösterilmiştir.

1 cm 850.000 cm'yi gösterdiğine göre

8 cm x cm'yi gösterir.

----------------------------------------------------------------

x = 8 * 850.000 / 1 = 6.800.000 cm

 

cm'yi km'ye çevirmek için 5 basamak sola doğru gitmek gerekir.

 

6.800.000 cm = 68 km'dir.

 

Formülle Çözüm :

 

Gerçek Uzunluk = Ölçek * Harita Uzunluğu

Gerçek Uzunluk = 850.000 * 8

Gerçek Uzunluk = 6.800.000 cm = 68 km'dir.

 

Haritadaki Uzunluğu Hesaplama

 

Harita üzerindeki uzunluk

 

Harita Uzunluğu = Gerçek Uzunluk / Ölçek (payda)

 

formülü ile ya da doğru orantı kurularak hesaplanır.

 

 

Örnek : Arazi üzerindeki 180 km'lik uzunluk 1 / 900.000 ölçekli haritada kaç cm ile gösterilir?

 

Orantıyla Çözüm :

 

1 / 900.000 ölçeğinde,

 

1 cm 9 km'yi gösteriyorsa

x cm 180 km'yi gösterir.

----------------------------------

x = 1* 180 / 9 = 20 cm'dir.

 

Formülle Çözüm :

 

Ölçeğe göre, arazi üzerindeki 900.00 cm haritada 1 cm gösterilmiştir.

 

Harita Uzunluğu = Gerçek Uzunluk / Ölçek (payda)

Harita Uzunluğu = 18.000.000 / 900.000

Harita Uzunluğu = 20 cm'dir.

 

Haritadaki Uzunlukların Karşılaştırılması

 

İki harita uzunluğunun karşılaştırılması esasına dayanan sorular ters orantı kurularak ya da iki aşamalı olarak çözülür.

 

Örnek : 1 / 750.000 ölçekli bir haritada A-B noktaları arasındaki uzaklık 12 cm ölçülmüştür. Aynı uzaklık

1 / 1.500.00 ölçekli bir haritada kaç cm ile gösterilir.

 

Çözüm l :

 

1 / 750.000 ölçekli haritada 12 cm'lik uzaklık, 1 / 1.500.000 ölçekli haritada x cm gösterilir.

 

Ölçekler arasında 750.000 / 1.500.000 oranı bulunduğuna göre harita uzunlukları arasında 12 / x oranı vardır.

x = 750.00 * 12 / 1.500.000 = 6 cm'dir.

 

Çözüm 2:

 

1. haritadan yararlanarak gerçek uzaklığı bulalım

 

1 cm 7.5 km'yi gösteriyorsa,

12 cm x km'yi gösterir.

-----------------------------------------------------

x = 12 * 7.5 / 1 = 90 km'dir.

 

2. haritadan yararlanarak haritadaki uzunluğu bulalım :

 

15 km'yi 1 cm gösteriyorsa

90 km'yi x cm gösterir

---------------------------------

x = 90 * 1 / 15 = 6 cm'dir.

 

İzdüşümsel Alanın Hesaplanması

 

İzdüşümsel alan, yer şekillerinin izdüşümünün alınması ile hesaplanan alandır. Arazi üzerindeki gerçek alan hesaplamalarında ise yer şekilleri yüzölçümü dikkate alınır. Bu nedenle bir yerin izdüşümü alanı ile gerçek alanı arasındaki fark yardımıyla arazinin engebeliliği hakkında bilgi edinilebilir.

İzdüşüm alanı ile gerçek alan arasındaki fark fazla ise, arazinin engebesi de fazladır.

İzdüşümsel alan,

 

İzdüşümsel Alan = Ölçek (Payda)² * Haritadaki Alana

 

formülü ile ya da doğru orantı kurularak hesaplanır.

 

 

Örnek : 1 / 700.000 ölçekli bir haritada bir adanın kapladığı alan 15 cm² olduğuna göre adanın izdüşümsel alanı kam km² dir?

 

Orantıyla Çözüm :

 

Ölçeğe göre, 1 cm 700.000 cm'yi göstermektedir.

 

1 cm² 49 * 10¹⁰ km² yi gösterdiğine göre,

15 cm² x km²'yi gösterir.

--------------------------------------------------------------

x = 15 * 49 * 10¹⁰ = 735 * 10¹⁰ cm² dir.

cm²'yi km²'ye çevirmek gerekir. 735 * 10 cm² = 735 km²'dir.

 

Formülle Çözüm :

 

İzdüşümsel Alan = (Ölçek Paydası)² * Haritadaki Alan

İzdüşümsel Alan = (700.000)² * 15

İzdüşümsel Alan = 49 * 10¹⁰ * 15 = 735 * 10¹⁰ cm²

cm²'yi km²'ye çevirmek gerekir. 735 * 10¹⁰ cm² = 735 km²'dir.

 

Haritadaki Alanı Hesaplama

 

Haritadaki alan,

 

Haritadaki Alan = Gerçek Alan / Ölçek (Payda)²

 

formülü ile ya da doğru orantı kurularak hesaplanır.

 

Örnek : Gerçek alanı 590.4 km² olan göl 1 / 1.200.000 ölçekli haritada kaç cm² gösterilir.

 

Orantıyla Çözüm :

 

Ölçeğe göre ;

 

1 cm 12 km'yi göstermektedir.

 

1 cm² 144 km²'yi gösteriyorsa

x cm² 590.4 km²'yi gösterir.

--------------------------------------------------------

x = 590.4 / 144 = 4.1 cm² dir.

 

Formülle Çözüm :

 

Haritadaki Alan = Gerçek Alan / Ölçek² (Payda)

 

Haritadaki Alan = 590.4 / (12)²

 

Haritadaki Alan = 590.4 / 144 = 4.1 cm²

 

UYARI : Haritalardaki alan hesaplanırken ölçek paydasının karesi mutlaka alınmalıdır.

 

Ölçek Hesaplama

 

Harita ve arazi üzerindeki uzunlukların verildiği sorularda ölçek,

 

Ölçek (Payda) = Harita Uzunluğu / Gerçek Uzunluk

 

formülü ya da doğru orantı kurularak hesaplanır.

 

Örnek : Arazi üzerindeki 84 km'lik uzunluk, ölçeği bilinmeyen haritada 7 cm gösterildiğine göre, haritanın ölçeği nedir?

 

Orantıyla Çözüm :

 

84 km cm'ye çevrilir.

7 cm 8.400.000 cm'yi gösteriyorsa

1 cm x cm'yi gösterir.

-----------------------------------------------

x = 1 * 8.400.000 / 7 = 1.200.000 cm'dir.

Ölçek : 1 / 1.200.000'dir.

 

Formülle Çözüm :

 

Ölçek (Payda) = Harita Uzunluğu / Gerçek Uzunluk

Ölçek (Payda) = 7 / 8.400.000

Ölçek (Payda) = 1.200.000 cm

Ölçek : 1 / 1.200.000'dir.

 

Ölçek Hesaplama

 

Harita ve arazi üzerindeki alanların verildiği sorularda ölçek

 

Ölçek (Payda) = Haritadaki Alan / Gerçek Alan kesrinin karekökü

 

formülü ya da doğru orantı kurularak hesaplanır.

 

Örnek : Gerçek Alanı 4375 km² olan bir göl, ölçeği bilinmeyen haritada 7 cm² gösterildiğine göre haritanın ölçeği nedir?

 

UYARI : Harita ve arazi üzerindeki alanların verildiği sorularda ölçeği hesaplarken kare kök almayı unutmayınız.

 

Eğim Hesaplama :

 

Eğim : Topoğrafya yüzeyinin yatay düzlemle yaptığı açıya eğim denir.

 

Eğim,

 

Eğim = Yükseklik (m) * 100 / Yatay Uzaklık

 

formülü ile hesaplanır.

 

Örnek : A - B arasındaki uzaklık 1 / 600.000 ölçekli haritada 4 cm gösterilmiştir. Aralarındaki yükselti farkı 1200 m. olduğuna göre, A ile B arasındaki eğim binde (%o) kaçtır?

 

Çözüm A B arasındaki gerçek uzaklık;

4 * 6 = 24 km olduğuna göre,

 

Eğim = Yükseklik Farkı (m) / Yatay Uzaklık (m) * 1000

 

Eğim = 1200 / 24.000 * 1000

 

Eğim = %o 50'dir.

 

UYARI : Eğim yüzde (%) olarak hesaplanırken 100 ile, binde (%o) olarak hesaplanırken 1000 ile çarpılır.